Niets is zo frustrerend wanneer je weet dat je gelijk hebt, maar dat anderen je simpelweg niet geloven. Je hebt je bewijzen, je hebt je verhaal en toch gaat je publiek niet met jouw gedachtengoed mee.  Wat in ieder geval niet helpt is je frustratie op een aanvallende wijze naar anderen te uiten. Iets waar Ignaz Semmelweis in de 19e eeuw achter kwam toen hij zijn beroepsgenoten wilde overtuigen van de kracht van het handen wassen.

Kraamvrouwenkoorts

Het is 1847 en de jonge arts Semmelweis stond voor een groot raadsel. Hij werkte als assistent op de eerste kraamafdeling van het Weense Algemene Ziekenhuis, een afdeling waar opvallend veel moeders na hun bevalling kwamen te overlijden. Ruim 1 op de 10 vrouwen overleefden hun verblijf op deze afdeling niet, doordat zij getroffen werden door kraamvrouwenkoorts. Een lelijke ziekte waarbij er nare infecties aan de interne organen optreden. 

Het hoge dodental van de eerste kraamafdeling was in Wenen en omstreken algemeen bekend. Vrouwen vreesden voor hun leven als zij te horen kregen dat zij moesten bevallen op de eerste kraamafdeling. Zij smeekten Semmelweis of zij op de tweede kraamafdeling van het ziekenhuis mochten bevallen. Daar zouden volgens de geruchten veel minder moeders komen te overlijden. Helaas was een doorverwijzing niet altijd mogelijk, waardoor sommige vrouwen uit wanhoop ervoor kozen om op straat te bevallen. 

Het leed van de aanstaande moeders raakte Semmelweis en motiveerde hem om op zoek te gaan naar de oorzaak. Zijn doorbraak kwam toen zijn goede vriend, Jakob Kolletschka, zichzelf per ongeluk openhaalde aan een autopsiemesje. Een mesje dat eerder gebruikt was op een vrouw die overleden was aan kraamvrouwenkoorts. Kolletschka werd kort daarna ziek en overleed aan soortgelijke infecties.  

De doorbraak

Opeens viel het kwartje bij Semmelweis. Op zijn afdeling werkten meerdere artsen en geneeskundestudenten die regelmatig autopsies uitvoerden op overleden moeders. Semmelweis bedacht ineens dat het zomaar zou kunnen zijn dat de artsen en de studenten ‘lijkstof’ via hun handen meenamen naar de kraamafdeling en daarmee onbedoeld de aanstaande moeders besmetten. Dit verklaarde ook meteen waarom er op de tweede kraamafdeling minder besmettingen plaatsvonden. Op deze afdeling werkten namelijk enkel vroedvrouwen. En die deden geen autopsies. 

Aantal sterfgevallen per kraamafdeling.

 Semmelweis besloot daarom een nieuwe maatregel in te voeren. Vanaf nu zouden alle artsen en geneeskundestudenten ten allen tijden hun handen moeten wassen met bleekwater voordat ze de kraamafdeling op gingen. Niet erg prettig voor de huid, maar wel met resultaat. Het jaar erop presteerde de eerste kraamafdeling beter dan de tweede kraamafdeling. Het sterftecijfer zakte naar 1 op de 100 vrouwen, een enorme prestatie. 

            Semmelweis had, zonder dat hij het doorhad, ontdekt dat handen wassen helpt in het verwijderen van ziektekiemen van de huid. Dit was uniek, omdat doktoren in deze tijd nog niets wisten over bacteriën en virussen. Zij dachten dat ‘slechte’ lucht de oorzaak van ziektes waren. Voor velen kwamen Semmelweis zijn bevindingen dan ook als een totale verassing toen hij sprak over ziektes die via lijkstof overgedragen werden van arts naar patiënt. 

De afgang

            En hier ging het mis. Semmelweis zijn idee stuitte door heel Europa op veel weerstand. Niet alleen omdat het handenwassen haaks stond op wat de studieboeken vertelden, maar ook omdat de ontdekking doktoren in een slecht daglicht zou plaatsen. Zo voelden meerdere doktoren zich beledigd omdat zij ineens onreine handen zouden hebben (Ataman, Vatanoğlu-Lutz, & Yıldırım, 2013). Het hielp hierbij ook niet dat Semmelweis weigerde om zijn bevindingen op papier te zetten, mogelijk omdat hij onzeker was over zijn Hongaarse afkomst (Cwikel, 2008). Het verhaal ging hierdoor op veel plaatsen een eigen leven leiden. 

            Toen Semmelweis uiteindelijk besloot om zijn ontdekking op papier te zetten was het te laat. Er waren meerdere jaren verstreken en de meerderheid van de medische wereld was het erover eens dat handenwassen onnodig was. Er zou te weinig bewijs gevonden zijn dat handenwassen echt zou helpen en dus bleven zij bij hun oude werkwijze. Dit frustreerde Semmelweis enorm, omdat hij wist dat handenwassen levens kon redden. 

De frustratie dreef hem tot wanhoop wat leidde tot het openbaar bekritiseren van zijn collega’s en vakgenoten. In zijn boek en diverse artikelen haalde hij uit naar de medische wereld voor de trage ingebruikname van het handenwassen. In sommige gevallen noemde hij zijn collega’s zelfs moordenaars. Hierdoor werd Semmelweis uiteindelijk nog meer verstoten, wat ertoe leidde dat hij langzaam in een depressie terecht kwam.

Semmelweis overleed aan een infectie in 1865 nadat hij gedwongen was opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis. Zijn begrafenis werd door slechts enkele mensen bezocht en niemand sprak meer over de ontdekking die hij had gedaan. Het duurde ruim 20 jaar voordat zijn werk erkend werd, toen een andere wetenschapper de werking van ziektekiemen ontdekte. En in die 20 jaar zijn er nog steeds mensen onnodig gestorven aan overgedragen ziektes.

De lessen van Semmelweis

Het verhaal van Semmelweis is tragisch. Vooral als je nagaat dat de beste man nooit de erkenning heeft ervaren die hij verdiende. De les die we hieruit echter kunnen halen is dat mensen overtuigen verder gaat dan enkel je gelijke hebben. Op de achtergrond spelen emoties, behoeftes en verlangens bij zowel de zender als de ontvanger en als je daar niet op inspeelt zul je weerstand ervaren.  

Dus mocht je de volgende keer je gelijke niet krijgen, onderzoek dan eerst of er andere manieren zijn om degene om je heen te overtuigen. Er zijn vaak vele methoden die veel effectiever zijn in het meekrijgen van mensen dan in het openbaar klagen of de ander voor gek verklaren.

Wil je meer weten?

Loop jij tegen weerstand aan in het delen van je ideeën of verhalen? Neem dan contact op met MusCon. Je kunt hier terecht voor diverse trainingen en coaching op het gebied van het overbrengen van jouw idee of verhaal.